نویسنده: نوذر صیفوری

انتخابات تمام شده و محسن رضایی برای سومین بار رقابت را واگذار کرده.

اگر فکر می کنید تنها اشتباه آقای رضایی در انتخابات، تلفظ اشتباه یاشاسین است، سخت در اشتباهید.

با احترام به شخصیت و خدمات آقای رضایی و رابطه فامیلی/عاطفی/سیاسی شما خواننده محترم (به عنوان یکی از اقوام ایشان، یا یک هوادار، یا یک لُر) چند مورد از اشتباهات آقای رضایی را در ادوار مختلف انتخابات برای شما بیان می‌کنم.

حالا چرا آقای رضایی؟

به‌هرحال آقای رضایی رکورد دار نامزدی انتخابات ریاست جمهوری در ایران است و شاید بررسی دلایل ناکامی ایشان برای خوانندگان آموزنده باشد.

اما انگیزه اصلی من از پرداختن به این موضوع چیز دیگری است.

آقای رضایی توانسته بود نظر مثبت بسیاری از جوانان را جلب کند. اما چرا جوانان و مردم این فرصت را به آقای رضایی ندادند که ایده‌هایش را پیاده کند؟

جوابی که برای خودم پیدا کرده بودم، این بود: اشتباهات خود آقای رضایی. 

به عنوان یکی از علاقمندان آقای رضایی، به خاطر خدماتش در جنگ و شاید هم کمی حس همشهری‌گری، تصمیم گرفتم این اشتباهات را به قلم بیاورم. شاید به دست ایشان برسد و مفید افتد.

البته می‌دانم انتقاد کردن از عمل انجام شده، بسیار را‌حت‌تر از انجام دادن آن عمل است. اما گاهی انتقادات می‌تواند مانع تکرار اشتباهات شود.

بدیهی است، با توجه به عنوان این نوشته، اشاره‌ای به نکات مثبت آقای رضایی در کارزار انتخابات نخواهم کرد. چون اثر آن نکات مثبت آنقدر نبود که باعث موفقیت ایشان شود.

دسته بندی اشتباهات آقای رضایی

اشتباهات آقای رضایی در انتخابات را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

• اشتباهات سیاسی
• اشتباهات تبلیغاتی و رسانه‌ای

اشتباهات سیاسی آقای رضایی در انتخابات

به نظر نگارنده، آقای رضایی از نظر سیاسی یک اشتباه راهبردی مرتکب شد و این اشتباه راهبردی به دنبال خود مجموعه‌ای از اشتباهات تاکتیکی را رقم زد.

در فضاهای رقابتی (چه سیاسی و چه تجاری) فرد جدید یا محصول جدید یا برند جدید باید جاگیری مناسبی داشته باشد (در ادبیات تبلیغات و بازاریابی به آن جایگاه یابی یا Positioning می‌گویند)

یک مثال می‌زنم.

مثال: جاگیری آقای روحانی در انتخابات

آقای روحانی اولین بار در زمانی وارد کارزار انتخاباتی ریاست جمهوری شد که از یک طرف آقای احمدی نژاد دوره خدمتش را  داشت با جنجال و به هم زدن قواعد بازی و درگیر شدن با افراد و نهادهای مختلف به پایان می برد.

این یعنی جبهه اصولگرایان در موضع ضعف و کمبود اعتبار در جامعه بود.

از طرف دیگر، آقای روحانی می‌دید که اصلاح طلبان با توجه به کارنامه خود نمی‌توانند ورود خوبی به انتخابات داشته باشند. آقای هاشمی هم که رد صلاحیت شده بود.

پس چه فرصتی بهتر از این که از پایگاه سیاسی و اجتماعی اصلاحات استفاده کند.

اما با توجه به مشکلات اصلاح طلبان، او نباید خود را اصلاح طلب می‌نامید. بنابراین با یک وعده‌ی جدید وارد عرصه شد: اعتدال.

چون آقای روحانی از طرفی نمی‌خواست نامزد اصولگرایان باشد و از طرف دیگر ایشان ذاتاً اصلاح طلب نبود، پس با جاگیری مناسب وارد رقابت شد.

با این روش هم خود را از اصولگرایان مبرا می کرد و هم حمایت اصلاح طلبان و دیگر شاکیان عملکرد اصولگرایان را جلب کرد.

 

همان‌طور که بالاتر عرض کردم، این اشتباه راهبردی، به دنبال خود زنجیره‌ای از اشتباهات تاکتیکی را رقم زد.

مثلاً انصراف آقای رضایی در سال ۸۴ به نفع آقای هاشمی را درنظر بگیرید.

اکثریت مردم در آن سال‌ها از عملکرد آقای هاشمی ناخرسند بودند (شکست ایشان در برابر یک بازیگر جوان و ناشناس به نام محمود احمدی نژاد تا حدود زیادی به این موضوع برمی‌گردد).

آقای رضایی در آن دوره از انتخابات، با کناره گیری به نفع آقای هاشمی، عملاً هوادارانش را شوکه کرد.

نیروهای انقلابی با آقای هاشمی زاویه داشتند و آن حرکت آقای رضایی آنها را به این نتیجه رساند که آقای رضایی ظاهراً نمی‌خواهد با ما باشد.

آن هم آقای هاشمی جدید، که در تلاش بود تصویر جدیدی از خودش تولید و مخابره می کرد:

تصویر بالا یکی از تصاویر قابل انتشار در ایام انتخابات ۸۴ است. آیا این تصاویر با جایگاه عضو مجلس خبرگان رهبری جمهوری اسلامی تناسبی دارد؟

اتفاقات بعدی نشان داد که تصویرسازی جدید آقای هاشمی، کاملاً عامدانه و حساب شده بود.

حالا سوال اینجاست: نسبت آقای محسن رضایی فرمانده سپاه در جنگ، با آقای هاشمی و تصویر جدیدش چه بود؟

در هرحال، نتیجه آن اقدام، باعث شد که آقای رضایی حمایت انقلابی‌ها را تقریباً برای همیشه از دست بدهد (مگر اینکه در آینده راهبرد خود را عوض کند).

از طرف دیگر، طرفداران آقای هاشمی در جامعه، هرگز نمی‎‌توانستند روزی خود را در قامت حامی محسن رضایی تصور کنند. پس آقای رضایی با این جهت گیری، عملاً حمایت هر دو طیف را از دست داد.

حمایتی که در سال ۸۴ و ۸۸ از طرف اصولگرایان و نیروهای انقلابی به سمت آقای احمدی نژاد سرازیر شد، در سال های ۹۲ و ۹۶ از طرف اصلاح طلبان به کیسه آقای روحانی رفت و در سال ۱۴۰۰ به صندوق آقای رئیسی واریز شد.

 سهم آقای رضایی چه بود؟ تقریباً هیچ. 

 

من اعتقاد دارم شاید اگر آقای رضایی متوجه اشتباهش در جهت‌گیری و جاگیری خود می‌شد، کشور می‌توانست این فرصت خدمت را بعد از چند دوره به او هم بدهد. شاید اگر ایشان با نیروهای انقلابی کنار می‌آمد، امروز و در سال ۱۴۰۰ رئیس جمهور ما آقای رضایی بود.

اگر اجازه بدهید به دومین بخش از اشتباهات آقای رضایی می‌پردازیم و این بار به سراغ اشتباهات تبلیغاتی و رسانه‌ای ایشان می‌رویم.

اشتباهات تبلیغاتی و رسانه‌ای آقای رضایی

اشتباهات تبلیغاتی و رسانه‌ای آقای رضایی را می‌توانیم در دو دسته بررسی می‌کنیم:

• اشتباهات در برنامه‌ریزی
• اشتباهات در اجرا

تیم‌ تبلیغاتی ستادها از ماه‌ها قبل از شروع تبلیغات، برنامه‌ریزی می‌کنند.

مثلاً مشخص می‌کنند رویکرد ما در تبلیغات چه باشد، در چه رسانه‌هایی حاضر باشیم، با چه مقدار بودجه، در فیلم‌ها و مصاحبه‌ها و مناظرات چه بگوییم، چه نگوئیم؛ و کلی مساله دیگر.

برای موفقیت برنامه‌ها، تیم باید علاوه بر برنامه ریزی درست، اجرای مناسبی هم داشته باشید.

به خاطر اینکه حوصله شما سر نرود، در این نوشته تنها به دو مثال از اشتباهات تبلیغاتی برنامه‌های آقای رضایی اشاره می‌کنم. یک مثال مربوط به برنامه‌ریزی است و مثال دیگر مربوط به اجرا.

محور اول – شعارها و نمادهای تبلیغاتی

یکی از این محورهای برنامه‌ریزی تعیین شعار انتخاباتی و تعیین اسم دولت است. که معمولاً تیم‌های غیرحرفه‌ای با چند اسم و شعار بی‌روح و کلیشه‌ای سروته قضیه را هم می‌آورند. (اسم و شعار دولت آقای رضایی چه بود؟)

در حالی که تیم‌های حرفه‌ای با مشورت افراد کاردان، شعار و نمادهای موثری انتخاب می‌کنند.

نماد کلید آقای روحانی را یادتان هست؟ قطعاً.

نماد دزدگیر آقای احمدی‌نژاد را چطور؟ به احتمال زیاد.

شعار آزادی آقای خاتمی را چطور؟ اگر سن‌تان قد بدهد، حتماً.

شعارها باید همراستا با شخصیت و رفتارها و سخنان و برنامه‌های آن فرد باشد. وگرنه، هیچ اثری ندارد.

کلید، نمادی بود از شعار آقای روحانی (تدبیر) و آن نماد و این شعار درکنار هم با سناریوهای تبلیغاتی منظم تیم آقای روحانی کاملاً همسو بود و تا حدود زیادی موفق.

او از بی‌تدبیری و هرج ومرج‌های دولت آقای احمدی‌نژاد حرف می‌زد و برای تصویرسازی این حرف‌ها «کلیدش را از جیب درآورد».

شعار دزدگیر آقای احمدی نژاد کاملاً با شخصیت و روحیه و کارهای آقای احمدی‌نژاد سازگار بود (اینها را یادتان می‌آید؟ تلاش برای انتشار لیست مفسدین اقتصادی، پخش فایل صوتی معروف در مجلس، کندن علف هرز از باغچه خانه‌اش در مستند انتخاباتی‌ و …)

البته برنامه تبلیغاتی آقای احمدی‌نژاد شعارهای دیگری را هم دنبال می‌کرد که از آنها صرف‌نظر می‌کنیم.

حالا شما بگوئید. محور تبلیغات و شعار تبلیغاتی آقای رضایی چه بود؟ آیا این شعارها با شخصیت و حرف‌ها و کارنامه آقای رضایی جور بود؟

اجازه بدهید به عنوان مثال به یکی از شعارهای تبلیغاتی پرتکرار آقای رضایی بپردازیم:

شاید بپرسید: با توجه به سابقه رزمندگی ایشان، آقای رضایی چطور باید ایده «من اقتصاددانم» را قابل باور می‌ساخت؟

جواب این سوال به‌جا را در بخش بعدی خودتان متوجه خواهید شد.

محور دوم – ابراز و اجرای ایده‌های تبلیغاتی

اگر خاطرتان باشد، در داستان ابتدایی عرض کردم یکی از دلایل گرایش مثبت دانشجویی به آقای رضایی در سال ۸۸ این بود که ایشان ایده‌های اقتصادی جدید و جذابی داشت.

یکی از این ایده‌ها، طرح ایالت‌های اقتصادی بود.

ایده‌ای خلاقانه و جسورانه که با ویژگی‌های جوانان همخوانی داشت. فارغ  از اینکه این ایده چقدر قابلیت اجرایی دارد، ضعف تیم آقای رضایی در تبلیغ و ترویج این ایده کاملاً مشهود بود.

اجازه بدهید این موضوع را بیشتر باز کنیم.

ایده آقای رضایی این بود که هر منطقه از کشور ظرفیت و مزیت اقتصادی خاص خود را دارد و باید هرکدام را در مزیت‌های‌شان تقویت کنیم و آنها خودشان از دستاورد خودشان بهره‌مند شوند.

جالب اینجاست این ایده را آقای رضایی از ۲۰ سال قبل مطرح کرده و یکی از معدود جذابیت‌های برنامه‌های ایشان همین ایده بوده.

اما ببینیم آقای رضایی چطور چنین ایده مهم و چالش برانگیزی که می‌تواند مردم را حساس کند و برای ایشان جایگاهی درست کند مطرح کرده.

آقای رضایی در مناظرات آنقدر پراکنده صحبت می‌کرد که انگار نه انگار ایشان صاحب یک ایده بدیع است. در حالی‌که باید حداقل نصف صحبت‌های خود را به آن اختصاص می‌داد.

اما متاسفانه به چند جمله کوتاه بسنده می‌کرد و می‌گذشت و می‌رفت سراغ ایده غیرمهم و غیرجذاب و کلیشه‌ای بعدی.

آقای رضایی اگر واقعاً به این ایده ایمان داشت و آن را ممکن الاجرا می‌دانست، باید طور دیگری روی آن مانور می‌داد.

نه اینکه روی موضوع نه‌چندان جالب نشان دادن هزار تومانی (لااقل ایده‌ای خوب با با اجرای ضعیف) یا نشان دادن نمودار‌های بی‌روح تاکید می‌کرد.

 

مثلاً کافی بود ایشان مثال بزند. اسم استان‌ها و مزیت‌های آنها را بیاورد. مشکلات احتمالی و راهکارهای اجرای آن را توضیح دهد.

بیایید فرض کنیم آقای رضایی ایده ایالتی اقتصادی را این طور مطرح می کرد:

 

فرض کنید آقای رضایی به جای آن نمودارهای خشک، این تصویر را نشان می‌داد:

حس شما به چنین ارائه‌ای چیست؟

اگر آقای رضایی این کار را می‌کرد برای شما و احتمالاً دیگران جالب‌تر نبود؟

 نکته مهم:  لطفاً این بخش را صرفاً به عنوان مثالی از ارائه بهتر ایده ایالت‌های اقتصادی را درنظر بگیرید که از زبان یک فرد غیرمتخصص و ظرف چند دقیقه بیان شده. قطعاً آقای رضایی با تخصص و اشراف خود می‌توانست به صورت دقیقتر و جذاب‌تر این ایده را مطرح کند.

چرا آقای رضایی این همه اشتباه را مرتکب شده؟

راستش من هیچ‌وقت ارتباط نزدیک با ایشان یا ستادش نداشتم. بنابراین دلایلی که عرض می‌کنم از روی مشاهده رفتارهای انتخاباتی ایشان است، و نه با اطلاع دقیق.

دلایل تکرار و تعدد اشتباهات آقای رضایی

۱- مشاوران ضعیف

اولین و بزرگترین دلیلی که به ذهن من می‌رسد، نداشتن مشاوری خوب در کنار آقای رضایی بوده.

حتی اگر این مشاور یا مشاوران، افرادی خوشنام و مجرب هم باشند، اما کارنامه‌شان آنقدر ضعیف بوده که جای هیچ‌گونه دفاعی را باقی نگذاشتند.

پراکندگی در متن سخنرانی‌های آقای رضایی، آشکارترین دلیل ضعف این مشاوران بوده. بقیه اشکالات در بالا عرض کرده‌ام.

۲- نداشتن استراتژی درست توسط خود آقای رضایی

فارغ از ضعف مشاورین، آقای رضایی خودش نیز موفق نشده یک جهت گیری درست و هماهنگ را در ایام تبلیغات پی بگیرد.

برای روشن‌تر شدن این موضوع توجه شما را به استراتژی‌های تبلبغاتی رقبای برنده در دوره‌های اخیر جلب می‌کنم:

حالا شما بفرمایید. جهت گیری آقای رضایی چه بود؟

آیا او روی اقتصاددان بودن خودش تاکید داشت؟ پس چرا مرتباً از جمله «من سربازم» استفاده می‌کرد؟

آیا او می‌خواست چهره‌ای ضد فساد از خود نشان بدهد ؟ پس چرا شاهدی برای آن ارائه نکرد؟ (این حرف به آقایان رئیسی و زاکانی می‌خورد، چون کارنامه داشتند. اولی مفسدها را به دادگاه می‌کشاند و دومی به‌خاطر مبارزه با مفسدان ذی‌نفوذ به دادگاه رفت)

آیا او می‌خواست خود را نماینده اقوام نشان دهد؟ برنامه‌ عملیاتی‌اش برای جذب اقوام چه بود؟ چرا یک طرح مشخص برای استفاده از اقوام ارائه نداد؟

در پایان آرزو دارم فرد توانا و دلسوزی مثل آقا محسن، که قبلاً توانمندی و دلیری خود را در جنگ نشان داده بود، در آینده بتواند جایگاه خود را پیدا کرده و منشا خدمات جدیدی برای کشور باشد.

 اگر نقطه نظری موافق یا مخالف با مطالب بالا دارید، می‌توانید پایین بنویسید ↓